VIÊM NÃO NHẬT BẢN LÂY TRUYỀN NHƯ THẾ NÀO?

Viêm não Nhật Bản là một bệnh truyền nhiễm, đặc trưng bởi tình trạng nhiễm virus cấp tính khiến thần kinh trung ương bị tổn thương nghiêm trọng, chủ yếu ảnh hưởng đến trẻ em. Hầu hết người lớn ở các quốc gia lưu hành đều có khả năng miễn dịch tự nhiên sau khi nhiễm bệnh thời thơ ấu, nhưng mọi lứa tuổi đều có thể bị ảnh hưởng.

Virus viêm não Nhật Bản (JEV) là virus gây viêm não hàng đầu tại châu Á, trong đó có Việt Nam. Đây là một loại flavivirus lây truyền qua muỗi và thuộc cùng chi với virus sốt xuất huyết, Zika, sốt vàng và sốt Tây sông Nile. Trường hợp đầu tiên mắc bệnh viêm não Nhật Bản (JE) được ghi nhận vào năm 1871 tại Nhật Bản.

Hầu hết nhiễm virus Viêm não Nhật Bản thường nhẹ (sốt và đau đầu) hoặc thậm chí không có triệu chứng rõ ràng, nhưng khoảng 1/250 trường hợp nhiễm virus này gây ra bệnh nặng trên lâm sàng.

Thời gian ủ bệnh là 4-14 ngày. Ở trẻ em, đau bụng và nôn ói có thể là các triệu chứng thường gặp ban đầu. Bệnh nặng được đặc trưng bởi khởi bệnh nhanh với sốt cao, đau đầu, cứng cổ, mất phương hướng, hôn mê, co giật, liệt cứng và cuối cùng là tử vong.

Tỷ lệ tử vong có thể lên tới 30% ở những người có triệu chứng bệnh. Trong số những người sống sót, 20–30% bị di chứng vĩnh viễn về nhận thức, hành vi hoặc thần kinh như co giật, mất thính lực hoặc thị lực, các vấn đề về lời nói, ngôn ngữ, trí nhớ và giao tiếp hoặc yếu tay chân.

Bệnh viêm não Nhật Bản không lây trực tiếp từ người sang người, mà được truyền sang người thông qua vết cắn của muỗi bị nhiễm bệnh, Culex (chủ yếu là Culex tritaeniorhynchus ). Muỗi hút máu động bị vật nhiễm virus (thường là từ lợn, chim), sau đó lại đốt người khỏe mạnh và truyền bệnh cho người.

Bệnh chủ yếu được tìm thấy ở vùng nông thôn và ngoại thành, nơi con người sống gần hơn với những loại chim, lợn. Ở hầu hết các vùng ôn đới của Châu Á, virus lây truyền chủ yếu vào mùa ấm nóng. Ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới, sự lây truyền có thể xảy ra quanh năm nhưng thường tăng vào mùa mưa và thời kỳ trước thu hoạch ở các vùng trồng lúa.

Viêm não là một trường hợp cấp cứu y tế. Không có phương pháp điều trị kháng vi-rút nào cho bệnh nhân mắc Viêm não Nhật Bản. Phương pháp điều trị chỉ mang tính hỗ trợ và bao gồm ổn định và làm giảm các triệu chứng.

Những người đã từng mắc bệnh viêm não thường đòi hỏi phải điều trị và chăm sóc lâu dài bao gồm cả phục hồi chức năng.

Tiến bộ đã đạt được ở Châu Á với việc triển khai các chương trình tiêm chủng viêm não Nhật Bản. Tỷ lệ mắc bệnh và tử vong đã giảm trong những năm gần đây, tuy nhiên chỉ đạt được mức khống chế bệnh chứ chưa thể loại trừ hoàn toàn.

Tiêm vắc-xin phòng viêm não Nhật Bản đầy đủ số mũi và đúng theo lịch là biện pháp phòng bệnh hiệu quả nhất. Vắc-xin phòng viêm não Nhật Bản trong Chương trình tiêm chủng mở rộng hiện đang sử dụng tại Việt Nam là vắc-xin Jevax, vắc-xin bất hoạt, sản xuất tại Việt Nam với phác đồ tiêm 3 mũi vắc-xin cơ bản:

Khi trẻ được từ 12 tháng tuổi: Bắt đầu tiêm vắc-xin phòng viêm não Nhật Bản mũi 1

1-2 tuần sau: Trẻ được tiêm mũi 2

1 năm sau: Trẻ được tiêm mũi thứ 3

Sau đó, cứ mỗi 3 năm thì tiêm nhắc lại một lần cho đến khi trẻ được 15 tuổi.

Trong Chương trình tiêm chủng dịch vụ, có thêm vắc-xin phòng viêm não Nhật Bản Imojev của hãng Sanofi Pasteur của Pháp – sản xuất tại Thái Lan, là vắc-xin sống giảm độc lực, tái tổ hợp với virus sốt vàng.

Sau khi tiêm đầy đủ 3 liều cơ bản của vắc-xin Jevax trở lên, có thể hoàn tất phác đồ phòng viêm não Nhật Bản với liều duy nhất vắc-xin Imojev. Vắc-xin Imojev có thể tiêm cho trẻ em từ 9 tháng tuổi trở lên với khuyến cáo của Bộ Y tế như sau:

Từ 9 tháng đến dưới 18 tuổi: tiêm 2 mũi cách nhau 1-2 năm

Từ 18 tuổi trở lên: tiêm 1 mũi duy nhất.

Theo WHO