Bệnh lao ở trẻ em không phải là bệnh hiếm gặp. Bệnh lao chủ yếu lây qua đường hô hấp, từ người bệnh sang người lành. Do hệ thống miễn dịch chưa hoàn chỉnh, trẻ em là đối tượng dễ bị nhiễm và bị bệnh lao.

Hiện nay, việc chẩn đoán bệnh lao ở trẻ em vẫn còn gặp nhiều khó khăn do các triệu chứng không đặc trưng và tỷ lệ xét nghiệm phát hiện vi khuẩn lao còn thấp.

Điều trị trẻ em mắc bệnh lao nên được thực hiện theo đúng phác đồ điều trị và càng sớm càng tốt. Một số thể bệnh lao nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời có thể ảnh hưởng tới sự phát triển thể chất, tinh thần của trẻ như lao màng não, lao xương khớp, lao tiết niệu – sinh dục.

Mục lục
Toggle
BỆNH LAO TIỀM ẨN – BẠN CÓ BIẾT?

Lao tiềm ẩn (Latent TB Infection viết tắt là LTBI) là người nhiễm vi trùng lao nhưng bệnh lao không hoạt động.

Những người bị lao tiềm ẩn không có khả năng lây nhiễm, không phát tán bệnh lao sang người khác, không có dấu hiệu hoặc triệu chứng của bệnh lao; người nhiễm vi trùng lao vẫn khỏe mạnh, lao động, sinh hoạt bình thường.

Nhưng họ có nguy cơ phát triển thành bệnh lao hoạt động trong 5-10% các trường hợp và sẽ trở thành nguồn lây truyền bệnh trong cộng đồng, và giai đoạn nguy cơ nhiều nhất là khoảng thời gian 1-2 năm sau khi xảy ra nhiễm vi trùng lao.

Điều trị lao tiềm ẩn giúp phòng ngừa phát triển bệnh lao từ những người nhiễm bệnh là một trong những thành tố quan trọng nhất của chiến lược chấm dứt bệnh lao toàn cầu của Tổ chức Y tế Thế giới.

Những trẻ nào cần điều trị lao tiềm ẩn?

Trẻ 0-14 tuổi nhiễm HIV đã sàng lọc hiện không mắc lao;
Trẻ em dưới 5 tuổi sống cùng nhà với người bệnh lao phổi, những trẻ này được xác định không mắc lao;
Trẻ có tiếp xúc nguồn lây sau khi chẩn đoán loại trừ bệnh lao mà có kết quả xét nghiệm chẩn đoán lao tiềm ẩn dương tính, đủ điều kiện điều trị lao tiềm ẩn

2. CÁC DẤU HIỆU GỢI Ý TRẺ MẮC LAO?

Các triệu chứng trẻ mắc lao thường rất đa dạng và luôn biến đổi. Các triệu chứng hay gặp khi trẻ mắc bệnh lao là sốt và ho kéo dài trên 10 ngày, kém ăn, kém chơi, gầy sút hoặc không lên cân, ra mồ hôi trộm, dễ quấy khóc và một vài triệu chứng đặc hiệu của từng cơ quan bị ảnh hưởng.

Trẻ mắc lao có thể có những biểu hiện rầm rộ trong thể lao cấp như lao màng não. Ngược lại, trẻ lao sơ nhiễm có biểu hiện mơ hồ hoặc thậm chí không có biểu hiện gợi ý. Lao phổi và lao màng phổi có các triệu chứng gợi ý ở đường hô hấp như ho, khạc đờm có lẫn máu, tức ngực, khó thở.

Vì các triệu chứng tương tự với các bệnh lý khác, do đó bố mẹ thường chủ quan và tự điều trị tại nhà, làm chẩn đoán và điều trị chậm trễ cũng như tăng tỷ lệ lây nhiễm cho cộng đồng.

3. CÁC THỂ LAO?

Mỗi thể lao đều có các biểu hiện bệnh khác nhau, xảy ra ở các lứa tuổi khác nhau, và mức độ nặng phụ thuộc vào thể bệnh, đáp ứng điều trị và tải lượng vi khuẩn gây bệnh.

Thể lao sơ nhiễm là thể hay gặp nhất, đặc biệt gặp hầu hết ở những trẻ dưới 5 tuổi chưa được tiêm vắc xin phòng chống lao. Lao sơ nhiễm thường không có triệu chứng hoặc chỉ có các dấu hiệu thoáng qua như sốt nhẹ và mệt mỏi.
Thể lao phổi: thường đi kèm với lao màng phổi: Đây là thể lao hay gặp ở đường hô hấp trẻ trên 5 tuổi. Trẻ lao phổi có thể thứ phát hoặc lây trực tiếp qua tiếp xúc với người trong gia đình mắc lao. Lao phổi thứ phát thường mất nhiều tháng mới biểu hiện triệu chứng, triệu chứng khá giống với lao người lớn như sốt nhẹ về chiều, sụt cân, ho kéo dài, khạc đờm máu, tức ngực. Chẩn đoán lao phổi ở trẻ dựa vào xét nghiệm mẫu đờm và hình ảnh x-quang phổi.
Thể lao màng não: Đây là thể bệnh nặng cấp tính do vi khuẩn lao lan rộng theo đường máu đến hệ thần kinh trung ương. Các biến chứng của mắc lao màng não thường nghiêm trọng và tồn tại suốt đời của trẻ như co giật, suy kiệt, chậm phát triển tâm thần, thậm chí là tử vong. Các triệu chứng xuất hiện nhiều ngày đến nhiều tháng sau khi nhiễm, như sốt cao, đau đầu, cứng cổ, rối loạn vận động mắt, co giật, động kinh.
Thể lao ngoài phổi: Là biến chứng muộn sau sơ nhiễm. Có nhiều thể bệnh khác nhau như lao cột sống, lao hạch, lao phúc mạc, lao tiết niệu-sinh dục, lao ruột…Đau và biến dạng cột sống gặp trong lao cột sống, sưng tinh hoàn trong lao tiết niệu, sưng hạch ở nhiều vị trí thường gặp ở thể lao hạch.

4. CHẨN ĐOÁN BỆNH LAO Ở TRẺ EM

Chẩn đoán xác định bệnh lao chủ yếu dựa vào xét nghiệm. Mẫu bệnh phẩm từ đờm, dịch tiết đường hô hấp, dịch dạ dày hoặc từ bất kỳ cơ quan nào nghi ngờ, được soi dưới kính hiển vi và nuôi cấy vi khuẩn.

Tỷ lệ tìm thấy vi trùng lao khi làm test thì không cao. Chụp phim phổi được chỉ định khi nghi ngờ trẻ mắc lao phổi hoặc lao màng phổi. Tổn thương do lao trên hình ảnh phim có thể thấy các tổn thương dạng nốt, thâm nhiễm, hang lao ở đỉnh phổi và tổn thương màng phổi

Việc tiêm phòng không đầy đủ và tiền sử có tiếp xúc với người nghi ngờ hoặc xác định mắc lao là những yếu tố có giá trị trong việc xác định và chẩn đoán lao ở trẻ em.

5. ĐIỀU TRỊ BỆNH LAO TRẺ EM?

Nguyên tắc điều trị bệnh lao ở trẻ em thì tương tự đối với người lớn. Phác đồ điều trị phối hợp kéo dài giữa các thuốc chống lao đóng một vai trò quan trọng.

Thời gian điều trị để đạt được hiệu quả kéo dài khoảng 6-9 tháng liên tục.

Thuốc uống phải được sử dụng đúng liều và theo chỉ định của bác sĩ.

Bệnh lao ở trẻ em nếu được phát hiện sớm, khi chưa xảy ra biến chứng hoặc không ảnh hưởng đến hệ thống các cơ quan khác thường có tiên lượng tốt hơn.

6. PHÒNG BỆNH LAO NHƯ THẾ NÀO?

6.1. Giảm nguy cơ nhiễm vi khuẩn lao

Kiểm soát môi trường
Sử dụng phương tiện phòng hộ
Giảm thời gian tiếp xúc nguồn lây
Giải quyết nguồn lây: Phát hiện, điều trị

6.2. Giảm nguy cơ chuyển từ nhiễm lao sang bệnh lao

Tiêm phòng lao bằng vacxin – Vacxin BCG
Điều trị dự phòng lao

TÓM LẠI

Nhóm dễ mắc bệnh là những trẻ chưa tiêm vắc xin phòng chống lao.
Bệnh lao ở trẻ em là bệnh có thể phòng ngừa được và tiêm vắc xin phòng bệnh là cách phòng bệnh có hiệu quả nhất.
Cơ thể trẻ cần có thời gian để đáp ứng sinh kháng thể phòng bệnh, do đó sau khi tiêm vắc xin cho trẻ, bố mẹ không nên chủ quan mà cần bảo vệ trẻ tránh các yếu tố nguy cơ hoặc nguồn lây bệnh.
Tiêm vắc xin lao không có nghĩa là không bị lao mà chỉ phòng ngừa các thể lao nặng
Tất cả trẻ dưới 5 tuổi có tiếp xúc với nguồn lây lao trong gia đình nên được điều trị dự phòng lao.
Thuốc điều trị lao không gây độc cho trẻ
Hiện tại thuốc điều trị lao đã có sẵn và rất có hiệu quả cho trẻ.