Viêm xương khớp (thoái khóa hớp) là gì? các nguyên nhân gây nên và cách chẩn đoán cũng như điều trị bệnh này như thế nào.. Tất cả các câu hỏi cũng như thắc mắc của rất nhiều bạn đọc sẽ được THS.BS Nguyễn Ánh Ngọc tại phòng khám pasteur giải thích đầy đủ và chi tiết qua bài viết sau đây.

Mục lục

1/ Viêm xương khớp(Thoái hóa khớp)

Đôi khi được gọi là bệnh thoái hóa khớp.Viêm xương khớp(VXK) là bệnh lí mãn tính phổ biến nhất ở khớp ,ảnh hưởng đến khoảng 27 triệu người Mĩ .VXK có thể ảnh hưởng tới bất kì khớp nào nhưng nó thường xảy ra nhất ở khớp gối, hông,lưng ,cổ …

Trong các khớp bình thường,sụn bao bọc phần cuối của mỗi đầu xương .Sụn cung cấp một bề mặt trơn nhẵn ,trượt để chuyển động khớp .Trong viêm khớp sụn bị phá hủy, gây đau, sưng và khó chuyển động khớp .Khi viêm khớp trở nên xấu đi theo thời gian xảy ra sự tái cấu trúc và phì đại ở đầu xương (gai xương).

Các mấu xương và sụn có thể bị vỡ và nổi xung quang khớp .Cùng với quá trình “bào mòn” sụn ,một quá trình viêm xảy ra,các cytokin và các enzym làm tổn thưởng thêm sụn .Trong giai đoạn cuối của viêm khớp ,sụn mòn đi và xương cọ xát vào nhau dẫn tới phá hủy khớp và đau nhiều hơn.

Mặc dù viêm xương khớp xảy ra ở mọi lứa tuổi nhưng phổ biến nhất ở những người trên 65 tuổi .Các yếu tố nguy cơ thường gặp bao gồm :tuổi, béo phì,chấn thương khớp trước đó ,lao động nặng,cơ đùi yếu , gen

1/2 người trưởng thành sẽ xuất hiện triệu chứng thoái hóa khớp gối trong cuộc đời họ
1/4 người trưởng thành sẽ xuất hiện triệu chứng thoái hóa khớp hông ở tuổi 85
1/12 người từ tuổi 60 trở lên có thoái hóa khớp bàn tay

Mặc dù viêm xương khớp từ lâu đã được cho là do sự “hao mòn” các khớp xương theo thời gian nhưng có thể thứ phát từ các nguyên nhân cơ bản như:gout, bệnh nội tiết (DM,acromegaly),thừa sắt (hemochromatosis) và các yếu tố cơ học (biến dạng vẹo ngoài,vẹo trong hoặc chiều dài chi dưới không cân xứng)

Bất kể nguyên nhân nào tác động lên khớp hoặc chấn thương khớp có thể gây VXK thứ phát
VXK nguyên phát và thứ phát về giải phẫu bệnh không thể phân biệt được.

2/ Lâm sàng

Đau : Đau trong VXK có tính cơ học (tăng khi vận động,giảm khi nghỉ ngơi ).Nó thường là triệu chứng thường gặp nhất và tiến triển qua 3 giai đoạn

+ Giai doạn 1 :Có thể lường trước , Đau dữ dội thường xuất hiện sau một hoạt động cơ học mạnh dẫn đến giới hạn vận động và cơ năng

+ Giai đoạn 2 : Đau trở nên thường xuyên và bắt đầu ảnh hưởng đến các hoạt động thường ngày

+ Giai đoạn 3 : Cơn đau âm ĩ/liên tục đánh dấu bới những cơn đau thường xuyên ,không thể lường trước , căng thẳng mệt mỏi dẫn đến những hạn chế nghiêm trọng về cơ năng

Đau thường tăng vào cuối buổi chiều và gần tối nhưng cũng có thể tăng lên vào sáng sớm sau khi thức dậy .Cơn đau ban đêm trong VXK nặng có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ .Ở một số người cơn đau có tính chất nóng rát lan rộng xung quanh khớp và liên quan đến dị cảm ;các tính chất như vậy cũng gợi ý bệnh kèm đau xơ cơ.Tổn thương mô mềm quanh khớp có thể cùng xuất hiện ,đặc biệt với thóai hóa khớp lớn.Các tổn thương mô mềm là nguyên nhân đau “xa”khớp trong khi đau liên quan đến VXK thường xuất phát từ diện khớp

Giới hạn vận động: chủ yếu là do các gai xương mọc ở rìa khớp và sự dày lên của bao khớp nhưng sư tăng sàn hoạt dịch và tràn dịch khớp cũng góp vào nguyên nhân

Phì đại xương : Phản ánh sự tái cấu trúc xương ở và khớp ở cả hai đầu khớp

Biến dạng khớp : Biến dạng là dấu hiệu phá hủy khớp nghiêm trọng

Đối với các ngón tay: khi bị thoái hóa khớp, các gai xương tạo nên hình hạt lồi lên ở khớp ngón xa, còn gọi là hạt Heberden; hoặc hạt lồi ở khớp ngón gần, còn gọi là hạt Bouchard.

3/ Hình ảnh

Việc chuẩn đoán viêm xương khớp chủ yếu dựa trên lâm sàng .Khi chuẩn đoán không rõ ràng hoặc quan trọng là cần xem xét chuẩn đoán thay thế ,một số kĩ thuật hình ảnh có thể được sử dụng để đánh giá sự hiện diện và mức độ nghiêm trọng của VXK

X-quang : là phương pháp hình ảnh được sử dụng rộng rãi nhất trong VXK và cho phép phát hiện các dấu hiệu đặc trưng của VXK bao gồm gai xương ở rìa khớp ,hẹp khe khớp ,đặc xương dưới sụn.Tuy nhiên thay đổi trên X-quang trong viêm khớp không nhạy ,đặc biệt là với bệnh sớm và thường ít tương quan với mức độ triệu chứng

MRI: Chụp MRI không cần thiết đối với hầu hết bệnh nhân có triệu chứng gợi ý VXK và (hoặc) dậu hiệu Xquang điển hình .Tuy nhiên MRI có thể xác định VXK ở giai đoạn sớm của bệnh trước khi các thay đổi biểu hiện rõ trên Xquang .Những thay đổi này bao gồm mất sụn và tổn thương tủy xương .MRI cũng có thể được sử dụng để đánh giá bệnh lí trong cấu trúc khác của khớp không thể thấy được trên Xquang như dịch khớp,màng hoạt dịch,dây chằng

Siêu âm: là một kỹ thuật hình ảnh khác có thể xác định các thay đổi cấu trúc liên quan đến VXK và hữu ích trong việc phát hiện viêm bao hoạt dịch,tràn dịch khớp và gai xương.Những hạn chế của siêu âm gồm nó phụ thuộc rất nhiều vào người thực hiện và không thể được sử dụng để đánh giá các cấu trúc sâu của khớp và xương dưới sụn

Dịch khớp : dịch khớp trong VXK thường không viêm hoặc viêm nhẹ với số lượng bạch cầu <2000 tế bào bạch cầu/mm3,chủ yếu là bạch cầu đơn nhân .Dịch viêm trong VXK có thể xảy ra với sự hiện diện của tinh thể pyrophosphate canxi

Viêm xương khớp với lắng đọng tinh thể canxi pyrophosphate: Các tinh thể canxi pyrophosphate có thể có mặt trong khoảng 30 đến 60% bệnh nhân VXK .Hầu hết bệnh nhân bị VXK và lắng đọng canxi pyrophosphate đều trên 60 tuổi ,các vị trị lắng đọng thường gặp ở khớp gối ,khớp hông ,khớp đốt bàn 2 và 3 ,vai và khớp khuỷu.

Sự hiện diện của tinh thể canxi pyrophosphat có thể thay đổi triệu chứng VXK tại vị trí đó đặc biệt là cứng khớp buổi sáng kéo dài hơn và nhiều dấu hiệu của viêm màng hoạt dịch .Các triệu chứng có thể cấp tính với đau sưng rầm rộ nhất trong vong 6 đến 24h ,điển hình kéo dài từ vài ngày đến 1,2 tuần ;gián đoạn;hoặc nhẹ dai dẳng.

4/ Chuẩn đoán viêm xương khớp

VXK có thể được chuẩn đoán mà không cần sử dung XQuang hoặc các xét nghiệm hình ảnh khác khi có triệu chứng và các dấu hiệu điển hình ở nhóm tuổi nguy cơ

Chuẩn đoán lâm sàng : VXK vi có thể chuẩn đoán chắc chắn trên cơ sở lâm sàng nếu có

Đau khớp liên quan đến vận động ở một hoặc vài khớp

Tuối ≥45
Cứng khớp buổi sáng ≤ 30 phút

Khi nào cần xem xét bổ sung các xét nghiệm

Trẻ tuổi có các triệu chứng /dấu hiệu của VXK
Xuất hiện các triệu chứng không điển hình như xuất hiện ở vị trí không thường gặp ;có dấu hiệu của viêm khớp ;triệu chứng xuất hiện thuwòng xuyên khi nghĩ ngơi hoặc đau ban đêm;đau tiến triển nhanh
Giảm cân or các triệu chứng thể chất khác

Các xét nghiệm bổ sung bao gồm : Tỷ lệ hồng cầu lắng,CRP.Các marker viêm là bình thường trong viêm khớp và có thể hữu ích trong việc loại trừ các chuẩn đoán khác .Ở những bệnh nhân bị đau khớp bàn tay và vừa đau kiểu viêm vừa đau kiểu cơ học ,yếu tố dạng thấp (RF) và kháng thể peptide citrullinated peptide (CCP) có thể được kiểm tra để đánh giá khả năng viêm khớp dạng thấp (RA)

XQuang có thể sử dụng để hỗ trỡ chuẩn đoán nhưng không phải là một xét nghiệm thường quy để xem như một phương tiện giải thích các triệu chứng lâm sàng .Bệnh nhân được chuẩn đoán VXK trên lâm sàng có thể có Xquang bình thường và ngược lại .Ngoài ra đau đầu gối hầu hết các ngày trong một tháng có thể đi trước các thay đổi trên XQuang của VXK nhiều năm. XQuang có thể có vai trò tiên lượng bệnh nhân với triệu chứng VXK .Tuy nhiên bệnh nhân nên được kiểm tra cẩn thẩn để loại trừ bất kì nguyên nhân nào khác gây đau khớp ,chẳng hạn tổn thương mô mềm quanh khớp .Khi vẫn còn không chắc chắn chẩn đoán nguyên nhân đau khớp có thể xem xét chụp MRI

Có thể bạn cần đọc thêm 1 số bài viết khác

5/ Điều trị

Không có cách chữa trị VXK ,chủ yếu điều trị hỗ trợ. tập trung vào việc duy trì “tính di động” của khớp và giảm đau .Điều trị chỉ làm giảm tiến triển bệnh vì không có tác nhân nào được chứng minh là thay đổi quá trình tự nhiên của bệnh

“Giảm tải” cho khớp với việc điều chỉnh tư thế và giảm cân
Vật lí trị liệu và tập thể dục duy trì biên độ vận động ,
Chỉ sử dụng NSAIDs để giảm đau (tác dụng bảo vệ sun của 1 số NSAIDs chưa được chứng minh)
Sử dụng acetaminophen làm thuốc đầu tiên để giảm đau trong VXK.Tuy nhiên có thể thêm liều NSAIDs nếu không đạt được tác dụng giảm đau.Sử dụng liều thận trọng với người già vì họ có nguy cơ cao nhất với các tác dụng phụ liên quan đến NSAIDs đặc biệt là trên đường tiêu hóa (loét,xuất huyết…) Xem xét các chất ức chế COX-2 cho những người có nguy cơ biến chứng cao trên đường tiêu hóa
Sử dụng kem capsaicin làm bất hoạt cục bộ đầu tận cùng thần kinh cảm giác của chất P .Một số bệnh nhân cảm thấy cảm thấy nóng rát
Phẫu thuật chỉnh hình và tạo hình khớp chỉ khi bệnh nhân đã tích cực điều trị mà không hiệu quả ,đặc biệt nếu chất lượng cuộc sống bệnh nhân giảm
Tiêm nội khớp acid hyaluronic đã được chấp thuận để điều trị thoái hóa khớp gối không đáp ứng với điều trị thuốc .Tuy nhiên hiệu quả của nó đã được đặt “ dấu hỏi” kể từ khi một thử nghiệm lâm sàng lớn chứng minh không thể hiện sự vượt trội so với tiêm nội khớp dung dịch muối.Tương tự glucosamine và chondroitin sulfate không thường được sự dụng cho viêm khớp vì chúng không được chứng minh là hiẹu quả hơn giả dược .Có nghiên cứu đang tiến hành để xem glucosamine chondroprotective không

…..

Như vậy trên đây THS BS Nguyễn Ánh Ngọc tại phòng khám pasteur đã giới thiệu đầy đủ cho bạn đọc các kiến thức về bệnh lý viêm xương khớp (thoái hóa khớp)..

Nếu còn thắc mắc hay cần tư vấn + trao đổi cụ thể hơn có thể liên hệ trực tiếp đến địa chỉ hotline 02363811868 tại chuyên khoa khám và điều trị cơ xương khớp của Pasteur để được các bác sĩ chuyên sâu thăm khám và đưa ra những lời khuyên bổ ích

Chúc các bạn luôn có sức khỏe tốt!

THS BS Nguyễn Ánh Ngọc

Phòng khám đa khoa Pasteur