Nhóm máu Rh âm có thể gây ảnh hưởng đáng kể đến thai nhi nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời. Tìm hiểu nguy cơ bất đồng nhóm máu Rh giữa mẹ và thai, các biến chứng như thiếu máu thai nhi, vàng da, và cách phòng ngừa hiệu quả theo khuyến cáo y khoa quốc tế. Đến với Phòng khám đa khoa Pasteur, mẹ bầu sẽ được tầm soát nhóm máu Rh, theo dõi thai kỳ chặt chẽ, và nhận giải pháp chăm sóc sức khỏe tối ưu cho cả mẹ và bé.

Mục lục

1. Nhóm máu Rh âm là gì ?

Nhóm máu Rh (Rhesus) được xác định bởi sự hiện diện hay không có protein RhD trên bề mặt hồng cầu. Những người không có protein này được gọi là nhóm máu Rh âm, trong khi những người có protein được xếp vào nhóm Rh dương. Protein RhD là một kháng nguyên di truyền, và sự có mặt hoặc vắng mặt của nó được quyết định bởi gen từ cha mẹ.

Nhóm máu Rh là một trong các hệ thống nhóm máu quan trọng nhất sau hệ ABO, đặc biệt có ý nghĩa trong thai kỳ do nguy cơ không tương thích giữa mẹ và thai nhi có nhóm máu khác nhau.

2. Nhóm máu Rh âm có thường gặp không ?

Tỷ lệ gặp nhóm máu Rh âm khác nhau ở các khu vực trên thế giới. Ở Châu Âu, khoảng 15-17% dân số có nhóm máu Rh âm. Trong khi đó, ở Châu Á, tỷ lệ này rất thấp, thường dưới 1%. Còn tại Việt Nam, nhóm máu Rh âm ước tính chỉ chiếm khoảng 0.1% dân số.

3. Tác động và ảnh hưởng của nhóm máu Rh âm trong thai kỳ

Khi người mẹ có nhóm máu Rh âm và thai nhi mang nhóm máu Rh dương, có thể xảy ra hiện tượng không tương thích nhóm máu giữa mẹ và thai nhi. Sự không tương thích này chủ yếu xảy ra khi cha của thai nhi có nhóm máu Rh dương, và thai nhi thừa hưởng nhóm máu Rh dương từ cha.

Hệ miễn dịch của người mẹ sẽ nhận diện các tế bào hồng cầu của thai nhi (có nhóm máu Rh dương) là các yếu tố lạ và bắt đầu sản xuất kháng thể chống lại chúng. Quá trình này gọi là “nhạy cảm Rh” và có thể gây hại cho thai nhi trong các thai kỳ sau này nếu không được can thiệp kịp thời. Các kháng thể này có thể xâm nhập qua nhau thai và phá hủy hồng cầu của thai nhi, gây ra các vấn đề như thiếu máu, vàng da và thậm chí có thể gây tử vong cho thai nhi nếu tình trạng nghiêm trọng.

Sự nhạy cảm Rh thường xảy ra trong các trường hợp sau:

Trong thai kỳ đầu tiên: mức độ tiếp xúc giữa máu Rh dương của thai nhi với máu Rh âm của mẹ thường không đủ lớn để gây ra phản ứng miễn dịch mạnh, nên người mẹ thường không gặp vấn đề nghiêm trọng ngay lập tức.
Trong quá trình sinh nở: Sự tiếp xúc giữa máu mẹ và thai nhi có thể xảy ra trong quá trình sinh, khi nhau thai bị rách hoặc trong các trường hợp như sinh mổ. Đây là thời điểm mà máu của thai nhi có thể vào tuần hoàn của mẹ, kích thích hệ miễn dịch của mẹ sản xuất kháng thể chống lại tế bào hồng cầu Rh dương.
Chảy máu hoặc tổn thương: Nếu mẹ bị chảy máu hoặc có tổn thương trong thai kỳ, máu của thai nhi có thể tiếp xúc với máu của mẹ, dẫn đến sự nhạy cảm Rh.
Các thủ thuật y tế: Những thủ thuật như chọc ối, thử nghiệm di truyền, hoặc các can thiệp liên quan đến tử cung có thể làm tăng nguy cơ tiếp xúc giữa máu mẹ và thai nhi, từ đó gây ra phản ứng miễn dịch.
Thai kỳ thứ hai hoặc các thai kỳ sau: Nếu người mẹ đã bị nhạy cảm Rh trong thai kỳ trước, các kháng thể này sẽ tồn tại trong cơ thể mẹ và có thể gây hại cho thai nhi trong các thai kỳ tiếp theo, đặc biệt là nếu thai nhi có nhóm máu Rh dương.

4. Dự phòng và quản lý thai kỳ mẹ mang nhóm máu Rh âm

Việc quản lý và dự phòng sự nhạy cảm Rh trong thai kỳ là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe của cả mẹ và bé.

– Xét nghiệm và sàng lọc kháng thể

Xét nghiệm nhóm máu: Khi mang thai lần đầu, mẹ sẽ được xét nghiệm nhóm máu để xác định xem có phải là Rh âm hay không. Nếu mẹ có nhóm máu Rh âm, bác sĩ sẽ kiểm tra xem liệu cơ thể mẹ đã sản xuất kháng thể chống lại Rh dương chưa.
Sàng lọc kháng thể: Trong các lần khám thai sau đó, bác sĩ sẽ sàng lọc xem mẹ có mang kháng thể chống Rh dương không. Điều này giúp xác định mức độ nhạy cảm và quyết định các biện pháp dự phòng.

– Tiêm Globulin Miễn Dịch Rh (RhIg)

Tiêm RhIg trong thai kỳ: Nếu mẹ có nhóm máu Rh âm và thai nhi có nhóm máu Rh dương, bác sĩ sẽ tiêm RhIg vào khoảng tuần thứ 28 của thai kỳ. RhIg giúp ngăn chặn cơ thể mẹ sản xuất kháng thể chống lại nhóm máu Rh dương của thai nhi.
Tiêm RhIg sau sinh: Sau khi sinh, nếu thai nhi có nhóm máu Rh dương, mẹ cần được tiêm RhIg trong vòng 72 giờ sau khi sinh để ngăn ngừa sự hình thành kháng thể trong cơ thể mẹ. Điều này rất quan trọng để bảo vệ các thai kỳ tiếp theo.
Tiêm RhIg trong các tình huống đặc biệt: Nếu mẹ bị chảy máu trong thai kỳ, hoặc có thủ thuật can thiệp như chọc ối hoặc sinh mổ, bác sĩ cũng sẽ tiêm RhIg để tránh nguy cơ trộn máu giữa mẹ và thai nhi.

– Theo Dõi Thai Kỳ

Siêu âm định kỳ: Thai nhi cần được theo dõi thường xuyên bằng siêu âm để đánh giá sự phát triển và kiểm tra các dấu hiệu thiếu máu hoặc các biến chứng khác. Siêu âm giúp phát hiện sớm tình trạng thiếu oxy hoặc phù thai nhi.
Đo Doppler động mạch não giữa (MCA Doppler): Đây là một phương pháp siêu âm đặc biệt giúp đánh giá tình trạng lưu lượng máu trong động mạch não giữa của thai nhi, từ đó phát hiện sớm các dấu hiệu của thiếu máu thai nhi, một biến chứng có thể xảy ra do sự phá hủy hồng cầu của thai nhi bởi các kháng thể Rh từ mẹ.

– Can Thiệp Nếu Cần

Truyền máu cho thai nhi: Trong trường hợp thai nhi bị thiếu máu nặng do sự phá hủy hồng cầu, bác sĩ có thể chỉ định truyền máu cho thai nhi trong suốt thai kỳ hoặc ngay sau sinh.
Điều trị vàng da nghiêm trọng: Nếu thai nhi bị vàng da nặng sau sinh, điều trị có thể bao gồm việc thắp đèn chiếu (phototherapy) hoặc trong trường hợp nặng hơn, có thể cần thay máu cho trẻ.

Quản lý và dự phòng sự nhạy cảm Rh trong thai kỳ là rất quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng. Việc tiêm RhIg vào các thời điểm thích hợp, cùng với sự theo dõi sát sao thai kỳ và xét nghiệm thường xuyên, có thể giúp giảm thiểu nguy cơ cho mẹ và bé. Thực hiện đúng các biện pháp dự phòng không chỉ bảo vệ thai nhi trong thai kỳ hiện tại mà còn giúp bảo vệ các thai kỳ tiếp theo của người mẹ.
Bs Dương thị Ý Như – Phòng khám đa khoa Pasteur

Nguồn tham khảo

1.National Institutes of Health (NIH): Rhesus (Rh) Blood Group

2. American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG): Management of Pregnancies with Rh Incompatibility

3. World Health Organization (WHO): Blood Safety and Availability

4. National Institutes of Health (NIH): Rhesus (Rh) Blood Group