Ngộ độc thuốc giảm đau acetaminophen
Một phụ nữ 22 tuổi được bạn cùng phòng đưa đến phòng cấp cứu, người tìm thấy cô ấy trong tình trạng lơ mơ và bao phủ quanh là chất nôn. Bạn cùng phòng giải thích rằng gần đây bạn cô bị trầm cảm và cô ấy có tiền sử bị động kinh được kiểm soát bằng thuốc .
Qua thăm khám : Bệnh nhân đổ mồ hôi,vàng da và lơ mơ Cùng đau một phần tư nửa người trên bên phải. Xét nghiệm men gan tăng cao (AST :12450 U/L)
Người phụ nữ này có khả năng dùng quá liều thuốc gì ?
Acetaminophen chiếm tỷ lệ tử vong do quá liều ở Hoa Kỳ nhiều hơn bất kì loại thuốc nào khác.Thuốc chống co giật có thể làm tăng độc tính của acetaminophen (phenytoin và carbamazepine gây tăng hoạt men CYP2E1,men chuyển hóa acetaminophen thành chất gây độc cho gan)
Bệnh sinh của ngộ độc acetaminophen
Ở liều điều trị,một lượng nhỏ acetaminophen được chuyển hóa bởi men cytochrome P450 ở gan thành một chất trung gian gây độc cho gan ,N-acetyl-p-benzoquinone imine (NAPQI).Glutathuon nhanh chóng liên hợp với NAPQI thành dạng không độc .Ở liều độc ,lượng dự trữ glutathion cạn kiệt và gây ra tổn thương gan.
Cơ chế giải hoat động của thuốc giải độc
N-acetylcysteine (NAC),thuốc giải độc ,hoạt động thông qua một số con đường.NAC tăng cường sự liên hợp của NAPQI thành hợp chất không độc hại,một phần bằng cách tăng glutathione
Các giai đoạn diễn tiến lâm sàng
Có 4 giai đoạn lâm sàng trong quá liều acetaminophen:
+ Giai đoạn 1 (<24h sau khi uống) : Các triệu chứng không đặc hiệu như buồn nôn và nôn, đôi khi không có triệu chứng và các giá trị xét nghiệm bình thường
+ Giai đoạn 2(1 đến 3 ngày) :Thay đổi các chỉ số xét nghiệm chức năng gan và thận ;giảm các triệu chứng ở giai đoạn 1
+ Giai đoạn 3 (3 đến 4 ngày): Đỉnh điểm của sự bất thường các xét nghiệm chức năng gan và sự trở lại các triệu chứng ở giai đoạn 1; bằng chứng lâm sàng của rối loạn chứng năng gan.Đây là giai đoạn dễ xảy ra tử vong nhất
+ Giai đoạn 4 (>4 ngày) : Giai đoạn hồi phục , nếu sống sót qua các giai đoạn trên ; bệnh nhân sẽ hồi phục hoàn toàn vào ngày thứ 7 nếu không có bệnh nèn
Vùng mô học nào của gan sẽ bị ảnh hưởng nhiều nhất trong trường hợp này
Vùng trung tâm tiểu thùy (khu vực xung quanh tĩnh mạch trung tâm tiểu thùy ,xa nhất từ nhánh tĩnh mạch gan) bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi vì ở đó có nồng độ cao nhất men CYP4502E1.Phục hồi mô học mất khoảng 3 tháng
So sánh acetaminophen và aspirin
Về mặt cơ chế, Acetaminophen không ức chế lên Cyclooxygenases (COX) ở mô ngoại vi và tác dụng chống viêm yếu. Tuy nhiên, có tác dụng giảm đau và hạ sốt tương đương với Aspirin do ức chế COX ở hệ thần kinh trung ương (CNS)
Khi so sánh với Aspirin thì Acetaminophen có một số ưu điểm sau: – không ức chế ngưng tập tiểu cầu – không dè dặt hội chứng Reye – không ảnh hưởng lên acid uric – không co thắt phế quản – ít ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa ở liều vừa phải.
THS BS Trần Quốc Khánh
Phòng khám đa khoa Pasteur
Bác sĩ Nguyễn Thành Trung
