Chương trình Tọa đàm HIỂU BIẾT VÀ HÀNH ĐỘNG ĐỂ BẢO VỆ TUYẾN GIÁP do Phòng khám đa khoa Pasteur Đà Nẵng phối hợp cùng Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật Đà Nẵng CDC tổ chức với sự tham dự báo cáo của các bác sĩ từ Bệnh viện 199, Bệnh viện Đà Nẵng, Bệnh viện Ung Bướu Đà Nẵng cùng với các bác sĩ Phòng khám Pasteur vào ngày 21/12/2024 vừa qua đã chính thức khép lại. Mong mỗi anh chị em đến tham dự thực hiện hằng ngày và lan tỏa đến người xung quanh những nội dung đã truyền tải.
Ths Bs Nguyễn Thành Trung – Giám đốc PK Pasteur Đà Nẵng, mở đầu sự kiện. Nhân giáp hay bướu giáp rất phổ biến, nhưng ung thư tuyến giáp chiếm tỉ lệ thấp và đa số tiên lượng tốt với tử vong thấp, nhưng có tình trạng tầm soát quá mức, chẩn đoán quá mức và điều trị quá mức rồi vái tứ phương nữa, dẫn đến những biến chứng, di chứng, những lo lắng không đáng có, rồi tốn kém và nhiều anh chị em sau điều trị K giáp lo lắng về tái phát. Đây là những lý do để tổ chức chương trình hôm nay.
TÌNH HÌNH UNG THƯ TUYẾN GIÁP Ở VIỆT NAM VÀ NGUYÊN TẮC XỬ TRÍ NHÂN GIÁP
Bs CKII Nguyễn Hữu Hòa bắt đầu phần chuyên môn với đề tài “ TÌNH HÌNH UNG THƯ TUYẾN GIÁP Ở VIỆT NAM VÀ NGUYÊN TẮC XỬ TRÍ NHÂN GIÁP”. Ung thư tuyến giáp đang gia tăng ở Việt Nam, từ hàng thứ 10 năm 2018, thứ 9 năm 2020, đến 2022 là hàng thứ 6, gia tăng này cứ tưởng là do sự tác động của các yếu tố cơ gây ung thư hay giảm sức đề kháng chống bướu, nhưng thật ra là do gia tăng tầm soát phát hiện sớm mà lẽ ra không nên. Một nghịch lý, gia tăng tầm soát mà tử vong không giảm vẫn thứ hạng 21-22 về tử vong, thậm chí số cả tử vong gia tăng, từ hơn 500 ca vào năm 2018, 2020 đến hơn 800 ca vào năm 2022. Còn về nguyên tắc xử trí nhân giáp là dựa trên siêu âm đầy đủ để phân tầng hay phân loại tỉ lệ nguy cơ ác tính của nhân giáp rồi kết hợp với kích thước để sinh thiết, theo dõi, hay không sinh thiết và không theo dõi. Không phải có nhân giáp là sinh thiết, ngay cả TIRADS 5 có tỉ lệ nguy cơ ác tính cao nhất cũng vậy, không sinh thiết tất cả các nhân giáp TIRADS này.
PHÒNG NGỪA VÀ TẦM SOÁT UNG THƯ TUYẾN GIÁP
Cũng như bao nhiêu bệnh tật trên đời này, phòng bệnh là vấn đề không thể thiếu, Ts Bs Lê Thị Huỳnh Trang – Phòng khám đa khoa Pasteur cho chúng ta biết các biện pháp phòng ngừa ung thư tuyến giáp, bao gồm tránh béo phì, hạn chế chụp chiếu bằng hình ảnh y khoa bằng các phương tiện tia X khi không cần thiết, điều trị xạ vùng cổ liều thấp nhất hiệu quả khi có chỉ định, ăn đủ lượng iot cần thiết, có thể cắt giáp dự phòng khi mang gen di truyền ung thư tuyến giáp dạng tủy. Vấn đề tầm soát ung thư tuyến giáp không được đề nghị cho dân số chung, chỉ được đề nghị cho người mang gen ung thư tuyến giáp dạng tủy hoặc khi có các hội chứng di truyền liên quan ung thư tuyến giáp.
SIÊU ÂM TUYẾN GIÁP
Nhân giáp là biểu hiện hay là dấu hiệu thường nhất của ung thư tuyến giáp. Dựa trên y văn, Ths Bs Võ Thị Kim Yến – Phòng khám đa khoa Pasteur cho biết, khi sờ thấy nhân giáp bởi bản thân hoặc bác sĩ mới siêu âm tuyến giáp, không sờ thấy nhân thì không siêu âm. Siêu âm phân loại tỉ lệ nguy cơ ác tính theo ACR TIRADS 2017, cho biết tỉ lệ nghi ngờ ác tính nhiều ít, không nói lên mức độ nặng nhẹ. Hệ thống này đề nghị kết hợp ngưỡng kích thước với phân loại nguy cơ để xem xét các lựa chọn sinh thiết, theo dõi hoặc không làm gì. Để thực hiện hiện việc này, siêu âm cần đánh giá đầy đủ vị trí nhân giáp, kích thước 3 chiều, mổ tả 5 tính chất và đánh giá ví trí nhân giáp nhỏ TI-RADS 4-5 liên quan với khí quản, thần kinh thanh quản quặt ngược. Ngoài ra, đối với nhân giáp nhỏ TIRADS 5 hoặc ung thư dạng nhú nhỏ nguy cơ thấp theo dõi chủ động, siêu âm là phương tiện chính để theo dõi khi tái khám.
TẾ BÀO HỌC – GIẢI PHẪU BỆNH TRONG UNG THƯ TUYẾN GIÁP
Khi có chỉ định sinh thiết, bác sĩ hình ảnh hoặc bác sĩ lâm sàng hoặc bác sĩ giải phẫu bệnh sẽ thực hiện lấy mẫu tế bào có hoặc không có siêu âm hướng dẫn rồi gởi mẫu về bác sĩ giải phẫu bệnh để đọc kết quả. Ths Bs Nguyễn Thị Tâm – Bệnh viện 199 Đà Nẵng cho biết sẽ nhuộm mẫu và quan sát dưới kính hiển vi để đánh giá sự lấy đủ tế bào và trả lời kết quả thuộc một trong 6 nhóm rồi gởi kết quả về cho bs điều trị. Bs Tâm nhắc lại lời bác sĩ Yến rằng “siêu âm là cái bóng của sự thật, tế bào học khi FNA mới là sự thật”, nhưng theo Bs Tâm, tế bào học này cũng chỉ là một nửa của sự thật bởi ngay dù FNA cho kết quả ác tính vẫn chưa đạt 100% (97% theo Bethesda 2023) so với xét nghiệm giải phẫu bệnh sau mổ, như vậy giải phẫu bệnh hay mô bệnh học mới là sự thật. Khi xử lý và đọc kết quả mô bệnh học mới áp lực, có lúc cần hội chẩn để giúp đánh giá kết quả chính xác nhất, đạt 100%. Kết quả mô bệnh học sau mổ giúp xác định đặc điểm mô học, xâm lấn, xâm nhập, di căn, đánh giá các đặc điểm phân tử khi cần giúp cho tiên lượng và điều trị tiếp theo hoặc cung cấp thông tin trong lúc mổ khi thực hiện sinh thiết tức thì. Bs Tâm cho biết, các bạn yên tâm không hề có lộn mẫu qua cách xử lý thông tin bao gồm đối chiếu thông tin bệnh nhân về tên tuổi vị trí mẫu số lượng mẫu với phiếu chỉ định bảo đảm trùng khớp. Bs Tâm còn giới thiệu giải phẫu bệnh kỹ thuật số để chia sẻ, hội chẩn các chuyên gia trong và ngoài nước giảm thời gian chờ đợi, đi lại; lưu trữ, quản lỹ dữ liệu, tích hợp bệnh án điện tử, ứng dụng trí tuệ nhân tạo vào chẩn đoán.
XỬ LÝ NHÂN GIÁP LÀNH TÍNH
Khi nhận kết quả siêu âm TIRADS 1-2 từ bác sĩ siêu âm (chẳng hạn từ Bs Kim Yến, bs Tính) hoặc kết quả sinh thiết là Bethesda II (chẳng hạn từ Bs Tâm), Ts Bs Lê Thị Huỳnh Trang – Phòng khám đa khoa Pasteur sẽ chẩn đoán là nhân giáp nhóm lành tính với giá trị tiên đoán dương lành rất cao. Xử trí nhân giáp lành chính là chủ đề mà bs Trang muốn gởi đến các bạn. Những nhân giáp này không có chỉ định điều trị nếu không có biến chứng, khi đo có thể theo dõi hoặc không. Khi có chèn ép hoặc mất thẩm mỹ mới can thiệp, nếu ưu tiên chữa bệnh hơn thẩm mỹ thì chọn mổ, còn ưu tiên thẩm mỹ hơn chữa bệnh thì đốt nhiệt. Không có chỉ định mổ hay đốt phòng ngừa vì nguy cơ gây biến chứng rất thấp. Thuốc hormon giáp không làm tan bướu, mặc dù có thể giảm kích thước trong một số trường hợp, nhưng ngưng thuốc nhân giáp sẽ lớn trở lại, mặc khác ở liều ức chế để có tác dụng này, thuốc gây tác dụng phụ loãng xương và rối loạn nhịp tim, nên ngày nay đề nghị không sử dụng nữa. Chú ý không nên sử dụng các loại các sản phẩm tiêu u tiêu xơ với quảng cáo không thay thế thuốc chữa bệnh vì không có bằng chứng về hiệu quả.
PHẪU THUẬT UNG THƯ TUYẾN GIÁP DẠNG NHÚ
Nếu kết quả là ung thư tuyến giáp dạng nhú, một loại thường gặp, đa số có tiên lượng tốt nếu đều trị đúng và đủ, nhưng điều trị như thế nào? Đó câu hỏi sẽ được tra lời qua chủ đề ĐIỀU TRỊ PHẪU THUẬT UNG THƯ TUYẾN GIÁP DẠNG NHÚ mà Bs CKI Đào Đình Thái – Bệnh viện Ung bướu Đà Nẵng chuyên khoa ung bướu, chuyên sâu phẫu thuật đầu cổ, sẽ cho các bạn biết. Sau khi có kết quả chọc hút kim nhỏ là carcinoma tuyến giáp dạng nhú Bs Thái sẽ xác định lại chẩn đoán rồi đánh giá giai đoạn, tình trạng sức khỏe người bệnh, tư vấn lựa chọn điều trị hay không. Nếu đáp ứng các yêu cầu sẽ được phẫu thuật dưới gây mê và không cần mổ gấp như mổ cấp cứu. Nếu mổ, tuỳ tình huống mà cắt hết tuyến giáp hay cắt một thuỳ kèm eo, có hoặc không có nạo hạch trung tâm nhóm VI hoặc bên sau nhóm II III IV V. Dù di căn một nhóm cũng phải nạo các nhóm còn lại để tránh tái phát. Hai biến chứng vĩnh viễn rất quan trọng ảnh hưởng rất nhiều đến chất lượng sống là liệt thần kinh hồi thanh quản gây khàn tiếng (5,8%) hoặc khó thở (1,45%) và tê tay chân do hạ calcium máu do tổn thương tuyến cận giáp (16,7%). Bệnh phẩm nhân giáp và hạch sau mổ, bs Thái sẽ gởi cho bác sĩ giải phẫu bệnh để thực hiện các đánh giá mà Bs Tâm đã nêu ở trên. Kết quả từ mô bệnh học này giúp cho bs Thái tư vấn tiếp theo cho bệnh nhân bao gồm xếp giai đoạn sau mổ và phân tầng nguy cơ. Nếu có chỉ định điều trị iot phóng xạ, bs Thái sẽ chuyển bệnh nhân cho đến khoa y học hạt nhân để thực hiện điều trị. Bs chuyên khoa ung thư sẽ nắm chỉ định này, nếu bs không chuyên có thể hội chẩn với bs y học hạt nhân để biết.
ĐIỀU TRỊ IOD PHÓNG XẠ CHO UNG THƯ TUYẾN GIÁP DẠNG NHÚ
Ths Bs Phạm Duy Khiêm – Bệnh viện Đà Nẵng, chuyên gia y học hạt nhân, khi nhận bệnh nhân sau mổ K giáp, sẽ xem xét lại chỉ định điều trị. Bs Khiêm cho biết không phải các loại K giáp đều có chỉ định điều trị iot phóng xạ mà riêng loại biệt hóa tốt mà thôi (dạng nhú, dạng nang). Bs Khiêm sẽ xem xét phân tầng nguy cơ, giai đoạn bệnh, mức độ phẫu thuật sạch bướu và hạch hay chưa, đo các chỉ số máu Tg, AntiTg để đánh giá bệnh và chọn liều xạ thích hợp. Các chị em hay lo lắng về xạ trị iot, nhưng đây là liệu pháp an toàn được được sử dụng trên thế giới từ hơn 80 năm (bắt đầu năm 1940) và Việt Nam thì hơn 30 năm nay, nên các bạn yên tâm. Iốt phóng xạ được sử dụng 2 trong 1, vừa điều trị tiêu diệt tế bào ung thư vừa đánh giá xem tế bào ung thư còn nằm đâu đó vùng cổ hay ngoài vùng cổ bằng xạ hình toàn thân. Các lợi ích cụ thể mà iot phóng xạ đem lại bao gồm giảm tái phát tại chỗ và di căn, diệt mô ung thư di căn, kéo dài sống còn, hủy mô giáp còn lại (đây là nguồn sản xuất Tg), tạo điều kiện theo dõi tốt hơn phát hiện sớm tái phát. Điều trị iot có thể nhiều hơn một lần, hai hay ba lần hoặc hơn và cũng có kháng trị, khi đó lựa chọn theo dõi hoặc uống hormon giáp ức chế liều cao hơn.
XỬ TRÍ UNG THƯ TUYẾN GIÁP DẠNG NHÚ NHỎ
Gần hết giờ trưa, vẫn còn nhiều anh chị em nán lại, không có giải lao mà lẽ là giữa các báo cáo. Bs CKII Nguyễn Hữu Hòa kết thúc bằng báo cáo “XỬ TRÍ UNG THƯ TUYẾN DẠNG GIÁP NHÚ NHỎ”, một thực thể ung thư tuyến giáp có thể ví như “đại dịch K giáp”. Thoạt đầu mới nghe, các bạn sẽ nghĩ, mổ như bs Thái nêu ra chứ chọn lựa gì khác nữa, nhưng không, với bằng chứng về nghiên cứu bắt đầu từ 1993 cho đến nay, loại này diễn tiến thuận lợi không di căn, rồi tiến triển với bướu lớn tỉ lệ thấp (3,8%) hoặc di căn hạch cực kỳ thấp nữa (0,8%) và đặc biệt không gây tử vong khi theo dõi chủ động và khi bệnh tiến triển trong lúc theo dõi và lúc này mới mổ thì bệnh vẫn tốt như mổ ngay lúc đầu. Trong khi mổ sớm tất cả có nguy cơ biến chứng như bs Thái nêu trên. THEO DÕI CHỦ ĐỘNG đối với K giáp nhú nhỏ nguy cơ thấp được nghiên cứu nhiều từ hơn 30 năm nay và đưa vào các phác đồ hướng dẫn, bắt đầu ở Nhật Bản nghiên cứu từ năm 1993 và đưa ra phác đồ hướng dẫn 2011, cho đến nay rất nhiều nước và hiệp hội áp dụng như Mỹ, Hàn, nhiều nước Châu Âu, Canada, Colombia, Brazil, Argentinia… PK Pasteur cũng bắt đầu áp dụng từ 2019, tư vấn để bệnh nhân chọn. Với số liệu sơ bộ, PK chúng tôi thấy có 2/3 bệnh nhân đã chọn theo dõi chủ động hơn là mổ ngay, cho đến nay vẫn ổn, không ai tiến triển hay tử vong.
Trước khi kết thúc phần báo cáo, để vào phần giải đáp thắc mắc, chị Thúy, một bệnh nhân K giáp chia sẻ lại những cảm xúc, lo lắng khi vừa mới chẩn đoán, lúc mổ điều trị rồi những tháng ngày sau và nhiều năm sau đó. Chúng tôi mới hiểu được nỗi lo của các chị em, đây là bài học cho các bác sĩ. Bs Huỳnh Trang quay sang nhắc Bs Hòa, “mình còn thiếu vấn đề tâm lý cho bệnh nhân K giáp anh ơi”. “À, anh quên mất bs Trang ơi!”. Chị Thúy cũng mong muốn thành lập Hội Bệnh nhân K giáp Đà Nẵng! Một ý tưởng tuyệt vời, sẽ thực hiện ngay thôi. Đây sẽ là nơi chia sẻ của các bạn với sự hỗ trợ của ekip PK Pasteur Đà Nẵng và các nhà chuyên môn từ các bệnh viện ở Đà Nẵng.
Cuối cùng là phần giải đáp thắc mắc đầy sôi động, nhất là vấn đề “các bác sĩ nghĩ sao về ung thư ví” liên quan đến ung thư tuyến giáp, một bạn đặt ra cho Bs Huỳnh Trang và ekip chúng tôi. Bs Hòa nghĩ bạn ấy nói về “ung thư túi tiền”. Một câu hỏi khó có lời đáp, còn bỏ ngỏ. Các bạn nghĩ sao!
Còn nhiều câu hỏi khi các bạn đăng ký gởi về và nhiều vấn đề liên quan tuyến giáp như suy giáp, cường giáp, dinh dưỡng và tuyến giáp hay ung thư tuyến giáp, tâm lý bệnh nhân mắc K giáp, có nhân giáp….nhưng vì thời gian có hạn chưa được giải đáp hoặc trình bày, xin hẹn trong các dịp khác hoặc trên các chương trình của PK Pasteur!
Trân trọng cảm ơn tất cả các bạn đến tham dự và xem qua livestream, Bs CKII Nguyễn Đại Vĩnh và ekip CDC Đà Nẵng, ekip ban tổ chức PK pasteur Đà Nẵng, các cộng sự đã đáp ứng lời “rủ” để đến với cộng đồng! Hẹn gặp lại ở các chương trình cộng đồng PK Pasteur sẽ tổ chức năm 2025!
Cùng đọc một số báo chí đưa tin về Chương trình:
Bác sĩ Nguyễn Thành Trung
